Юрматы (Фёдоровка районы)

Ауыл
Юрматы
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Фёдоровка районы
Координаталар	52°58′56″ с. ш. 55°34′24″ в. д.
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 254 845 001
ОКТМО коды	80 654 445 101
ГКГН номеры	0524654
Юрматы

Юрматы (рус. Юрматы) — Башҡортостандың Фёдоровка районындағы ауыл. Пугачев ауыл советына ҡарай.

Тарихы

Юрматы ауылы 1834 йылғы VIII Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу алдынан барлыҡҡа килә һәм Яңы Юрматы тип атала. Ауылда Юрматы улусының (хәҙерге Ишембай районы) төрлө ауылдарынан (Буранғол, Этҡол, Аҙнағол) килеп төпләнгән башҡорттар йәшәй. Ауылға нигеҙҙе йөҙ башы Бикйән Ялсин етәкселегендәге аҫаба башҡорттар (9 ғаилә) һала. 1834 йылғы халыҡ иҫәбен алыу материалдарында ауылдағы 16 ихатала 99 кеше йәшәүе теркәлә.

1859 йылда 70 ихатала 240 ир-егет һәм 224 ҡатын-ҡыҙ, шул иҫәптән 77 аҫаба башҡорт һәм Ҡарағош ауылынан 163 мишәр-припущенник йәшәй. 1842 йылда 99 башҡортҡа 152 бот ужым игене, 424 бот яҙғы ашлыҡ сәселә. Улар 108 йылҡы малы, 79 һыйыр малы, 28 баш һарыҡ, 3 кәзә аҫырай.

1897 йылда ауылда 842 кешенең даими йәшәүе билдәләнә. 1919 йылдың 10 июлендә 20-се Пенза уҡсылар дивизияһының политбүлеге инициативаһы буйынса Юрматы ауылында Юрматы ауыл советы ойошторола. 1930 йылдың декабрь айы аҙағында Юрматы, Хитровский, Логиновский, Веровский , Ивановский, Французовский ауыл советтары Пугачев ауыл советына берләштерелә, үҙәге — Веровка ауылы. 1964 йылдан Пугачев ауыл советы үҙәге Юрматы ауылына күсерелә.

Ауылда урта мәктәп, «Ҡояшҡай» балалар баҡсаһы, табип амбулаторияһы, Юрматы ауыл Мәҙәниәт йорто, китапхана эшләй.

Халыҡ һаны

Милли составы

2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу сараһына ярашлы, башҡорттар 30, татарҙар 64 % тәшкил итә.

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1834 йыл	99
1859 йыл	464	240	224
1897 йыл	842
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь	748
2010 йыл 14 октябрь	749	353	396	47,1	52,9

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Урамдары

• Дуҫлыҡ (урамы) — (рус. Дружбы (улица))
• Тыныслыҡ (урамы) — (рус. Мира (улица))
• Йәштәр (урамы) — (рус. Молодежная (улица))
• Беренсе Май (урамы) — (рус. Первомайская (улица))
• Салават Юлаев (урамы) — (рус. Салавата Юлаева (улица))
• Дала (урамы) — (рус. Степная (улица))
• ??? (урамы) — (рус. Уляй (улица))

Географик урыны

Файл:Бикйән Ялсин.jpg

Башҡорт-мишәр ғәскәренең йөҙ башы Бикйән Ялсинға һәйкәл.

• Район үҙәгенә тиклем (Фёдоровка): 53 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Мәләүез): 37 км

Күренекле кешеләре

Ауыл биләмәһенең атҡаҙанған шәхестәре

• Ҡолошева Роза Мәхмүт ҡыҙы — Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған малсыһы.

• Вәлитов Рәфҡәт Шафиҡ улы — Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы работнигы.

Хеҙмәт эшмәкәрлеге өсөн дәүләт наградалары менән бүләкләнгән шәхестәр

• Вәлитов Наил Хәмзә улы — 3-сө дәрәжә «Хеҙмәт даны» ордены.

• Шабанова Хаят Хәмзә ҡыҙы — «Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалы.

• Тимербулатов Мөнир Шәкүр улы — «Хеҙмәт айырымлығы өсөн» миҙалы.

2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 749 кеше. Почта индексы — 453289, ОКАТО коды — 80254845001.

Видеояҙмалар

• Юрматы ағастары

Сығанаҡтар

• Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий 2022 йыл 12 апрель архивланған.

• Коллектив авторов. История башкирских родов. Юрматы. / Хамидуллин С. И.. — Уфа: Китап, 2018. — Т. 30, часть 1. — С. 192. — 840 с. — 2 000 экз. — ISBN 978-5-295-06968-0.

Һылтанмалар

• Юрматы (Фёдоровка районы) // Башкирская энциклопедия. — Уфа: ГАУН РБ «Башкирская энциклопедия», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-306-8.